Δεσμοί προσκόλλησης
Η θεωρία της Προσκόλλησης (attachment theory)
Ο βρετανός ψυχίατρος, ψυχολόγος και ψυχαναλυτής, John Bowlby είναι ευρέως γνωστός για την έρευνά του σχετικά με τον μηχανισμό σχηματισμού της προσκόλλησης αλλά και την πολύ ενδιαφέρουσα ανάπτυξη της θεωρίας της προσκόλλησης την οποία θα δούμε συνοπτικά στο άρθρο αυτο.
Σύμφωνα με τον ίδιο…
Η υγιής ψυχολογική ανάπτυξη ενός παιδιού εξαρτάται από τη δημιουργία μιας ασφαλούς και λειτουργικής σχέση με τον γονέα ή το άτομο που φροντίζει για την ανατροφή του.
Η φύση και η μορφή της πρώτης σχέσης του βρέφους και του κυριότερου προσώπου που το φροντίζει ( συνήθως με τη μητέρα) γίνεται μοντέλο για τις μετέπειτα σχέσεις του, προκαλώντας προσδοκίες για το αν το άτομο είναι άξιο αγάπης και κατά πόσο μπορεί να βασιστεί στους άλλους.
Συμφωνα με τον John Bowlby :
- Το βρέφος γεννιέται με την έμφυτη ανάγκη για δεσμό με ένα άτομο (ή άτομα) που θα του παρέχουν ασφάλεια.
- Αυτή ή τάση, που λειτουργεί ως ένα είδος ενστίκτου, παρατηρείται σε όλα τα είδη των θηλαστικών και οδηγεί στην προσκόλληση στο άτομο ή σε άτομα που θα εξασφαλίσουν ασφάλεια και προστασία.
- Απώτερος στόχος της τάσης προσκόλλησης ή δεσμού όπως και όλων των έμφυτων τάσεων, είναι η εξελικτική ικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον (evolutionary adaptness).
Συνοπτικά αυτοί είναι οι 4 τύποι δεσμού προσκόλλησης ενηλίκων, ανάλογα με τη σχέση που είχαν με τους φροντιστές τους στην πρώιμη παιδική ηλικία. (Υπάρχει πιθανότητα κάποιοι άνθρωποι να αναπτύξουν και συνδυασμό τύπων):
1ος τύπος: Aσφαλής προσκόλληση (secure attachment):
2ος τύπος: Aποφευκτική προσκόλληση (avoidant attachment)
3ος τύπος: Αμφίθυμη προσκόλληση (ambivalent attachment)
4ος τύπος: Αποδιοργανωμένη/ Χαοτική προσκόλληση (disorganized attachment)
Χαρακτηριστικά Aσφαλής προσκόλλησης (secure attachment)
- Εύκολος να πλησιάσεις/Δεν δυσκολεύεται να ζητήσει βοήθεια από τους άλλους
- Νιώθει άνετα να μοιράζεται τα συναισθήματά του
- Μπορεί να διατηρήσει ισορροπία μεταξύ ανεξαρτησίας και βαθιάς συναισθηματικής εγγύτητας
- Δημιουργεί χρόνιες σχέσεις εμπιστοσύνης
Χαρακτηριστικά Aποφευκτικής προσκόλλησης (avoidant attachment)
- Προτιμά την ανεξαρτησία/Τον ενοχλεί η εξάρτηση από τους άλλους
- Διστακτικός να επενδύσει συναισθηματικά σε μία σχέση
- Αποφεύγει την εγγύτητα και μπορεί να είναι απόμακρος
- Επιφυλακτικός να φανεί ευάλωτος
- Αποφεύγει ή αγνοεί τα συναισθήματα του και εναντιώνεται στο να τα εκφράσει
- Μυστικοπαθής και μυστηριώδης
Χαρακτηριστικά Αμφίθυμης προσκόλλησης (ambivalent attachment)
- Δείχνει ενδιαφέρον να κάνει στενές σχέσεις, αλλά χρειάζεται διαρκή επιβεβαίωση από τους άλλους
- Έχει διαρκώς το άγχος της απόρριψης και της εγκατάλειψης
- Δεν έχει προσωπικά όρια
- Έχει θετική εικόνα για τους άλλους, αλλά όχι για τον ίδιο
Χαρακτηριστικά Αποδιοργανωμένης/ Χαοτικής προσκόλλησης (disorganized attachment)
- Αυξημένη πιθανότητα να παραμένει σε κακοποιητική σχέση
- Ψυχικό τραύμα/μεγάλη απώλεια κατά την παιδική ηλικία
- Θεωρεί τον εαυτό του ανάξιο να δημιουργήσει σχέσεις συναισθηματικής εγγύτητας
- Ζητά προσοχή και παράλληλα «Σαμποτάρει» ο ίδιος τις σχέσεις του
- Επιδεικνύει συνδυασμό αποφυγής και άγχους
«Η τάση δημιουργίας ισχυρών συναισθηματικών δεσμών με συγκεκριμένα άτομα αποτελεί βασικό συστατικό της ανθρώπινης φύσης.» – John Bowlby
Πώς μπορούμε να τροποποιήσουμε τον τύπο δεσμού προσκόλλησης μας:
Η ψυχοθεραπεία είναι μια διαδικασία μέσα από την οποία μπορούμε να εξετάσουμε τα πιθανά ψυχικά μας τραύματα, να επιλέξουμε από μια πιο υγιή βάση τον τρόπο με τον οποίο επιθυμούμε να συμπεριφερόμαστε και να βελτιώσουμε τη σχέση με τον εαυτό μας και παράλληλα τη σχέση με τους γύρω μας.
Ακόμη, η σύναψη σχέσεων με άτομα που φέρουν χαρακτηριστικά του άσφαλή τύπου δεσμού προσκόλλησης μπορεί να βοηθήση την διαδικασία αυτοβελτίωσης μας και να μας παρέχει βάσεις ωστε να αναπτύξουμε υγιής σχέσεις με τους άλλους και με τον εαυτό μας.
Η αυτοβελτίωση, ούτως ή άλλως είναι μια συνεχής διαδρομή που επιλέγοντάς την μόνο κερδισμένοι μπορούμε να είμαστε καθώς οδηγεί στην πιο αισιόδοξη κρίση του εκάστοτε ατόμου απέναντι σε οποιαδήποτε πιθανή δυσκολία και στο χτίσιμο μιας δικής του “ασπίδας” για μια υγιή, ευτυχισμένη ζωή.