Κατασκευάστε το δικό σας κουκλοθέατρο
Ανακαλύψτε την παιδαγωγική του αξία
Το κουκλοθέατρο κατέχει εξέχουσα θέση στην ψυχαγωγία των ανθρώπων ανά τους αιώνες, την τέχνη του ανέπτυξαν και οι αρχαίοι Έλληνες ως πρωτοπόροι όλων των ειδών της δραματικής τέχνης.
Η τέχνη του κουκλοθεάτρου έχει τις ρίζες της βαθιά στους αιώνες. Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή συναντάει κανείς κούκλες στην αρχαία Αίγυπτο και στις χώρες της Ανατολής. Την τέχνη του κουκλοθεάτρου ανέπτυξαν και οι αρχαίοι Έλληνες ως πρωτοπόροι όλων των ειδών της δραματικής τέχνης. Αρχικά, οι άνθρωποι έφτιαχναν κούκλες με απώτερο σκοπό να απεικονίσουν την σχέση τους με τον θεό αλλά και με την ίδια την κοινωνία. Ένα είδος μαριονέτας αποτέλεσε την πρώτη αρχαία κούκλα κουκλοθεάτρου, εκείνη διέθετε πήλινο κορμό και κινητά μέλη με αρθρώσεις που της επέτρεπαν την κίνηση. Γίνεται, επομένως, αντιληπτό ότι το κουκλοθέατρο κατέχει εξέχουσα θέση στην ψυχαγωγία των ανθρώπων ανά τους αιώνες, αν και αρχικά εξυπηρετούσε θρησκευτικούς σκοπούς, στη συνέχεια αξιοποιήθηκε ως κατεξοχήν μέσο ψυχαγωγίας για παιδιά μικρής ηλικίας.
Οφέλη
Το κουκλοθέατρο αποτελεί ένα σπουδαίο εργαλείο, μια διαχρονική μέθοδος διδασκαλίας στα χέρια τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των γονέων. Μέσα από την τέχνη μπορεί κανείς να περάσει μηνύματα, να διδάξει ήθη και αξίες με έναν εκλεπτυσμένο και συνάμα διασκεδαστικό τρόπο με τελικό αποδέκτη το παιδί.
Αλλά και το ίδιο το παιδί εκφράζεται και επικοινωνεί μέσα από τον χαρακτήρα τον οποίο διάλεξε να το αντιπροσωπεύσει. Αν και αρχικά το παιδί αποποιείται την προσωπική του ταυτότητα για λίγο, δίνοντας φωνή σε ένα άψυχο αντικείμενο φέρνει στην επιφάνεια τον δικό του ψυχισμό, τη δική του οπτική απεικόνιση του κόσμου και τα δικά του βαθιά συναισθήματα. Καθώς δρα με απόλυτο αυθορμητισμό και βρίσκεται προστατευμένο πίσω από την “κούκλα του” μπορεί να εκφράσει οτιδήποτε το απασχολεί με απόλυτη ειλικρίνεια και να θίξει ζητήματα που ενδεχομένως το απασχολούν.
Κατέχει στα χέρια του κυριολεκτικά ένα εργαλείο έκφρασης που του δίνει τη δυνατότητα να περνά και εκείνο, με την σειρά του τα δικά του μηνύματα. Αλλά και από την άλλη πλευρά, ως θεατής το παιδί επιχειρεί να εισχωρήσει στον ψυχισμό του ήρωα αξιολογώντας τα πεπραγμένα και να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα, μπαίνει σε μια διαδικασία δηλαδή ελέγχου και αξιολόγησης επιστρατεύοντας τους μηχανισμούς της λογικής του.
Αμέτρητα τα οφέλη της ενεργητικής εμπλοκής του παιδιού στην όλη διαδικασία από την αρχή μέχρι το τέλος. Καθώς επιχειρεί την κατασκευή της δική του κούκλας, του δικού του έργου καθ’ όλη τη διάρκεια της κατασκευής και της μυθοπλασίας διεγείρεται τόσο η φαντασία όσο και η δημιουργικότητά του. Ανιχνεύει τις δυνατότητές του, καλλιεργεί τη λεπτή του κινητικότητα αλλά και την αισθητική του.
Επιπλέον, καθώς συνεργάζεται με παραπάνω από ένα άτομο με κοινό σκοπό την διεκπεραίωση μιας παράστασης -ενός έργου, μέσα από την αλληλεπίδραση, τη συζήτηση και την εποικοδομητική σύγκρουση αντιλαμβάνεται την αξία της ομαδικότητας και της συλλογικότητας. Εάν επιθυμείτε να αξιοποιήσετε την παιδαγωγική αξία του κουκλοθέατρου δεν χρειάζεται να διαθέτετε έναν υπερπολυτελή εξοπλισμό, αλλά με πολύ μεράκι και καλή διάθεση θα φτιάξετε το δικό σας κουκλοθέατρο με απλά υλικά και θα περάσετε δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο με την οικογένεια. Πώς; Ακολουθήστε τα βήματα…
Κούκλες
- Κουταλόκουκλα
Για να κατασκευάσετε μια κουταλόκουκλα αρκεί να ψάξετε στα συρτάρια της κουζίνας σας και να βρείτε μια παλιά ξύλινη κουτάλα ή πιρούνα, και να της δώσετε μορφή… Θα χρειαστείτε: μια κουτάλα, θερμόκολλα σιλικόνης, ένα κουβαράκι μαλλί, παλιά υφάσματα ή τούλι και είστε έτοιμοι να δημιουργήσετε μια αυτοσχέδια κούκλα με σώμα την κουτάλα σας! Προαιρετικά, χρησιμοποιείστε ανεξίτηλο μαρκαδόρο για να σχεδιάσετε να μέρη του προσώπου. - Σφουγγαρόκουκλα
Η σφουγγαρόκουκλα δεν είναι τίποτα άλλο από το σφουγγαράκι που κάνετε μπάνιο ή που χρησιμοποιείτε στην κουζίνα σας, στο οποίο δώσαμε μορφή. Λίγο μαλλάκι στο πάνω μέρος, κουμπιά για μάτια και ένα παλιό ύφασμα ως φόρεμα. Μπορείτε μέσα από το φόρεμα να τρυπήσετε το σφουγγάρι με ένα ξυλάκι από σουβλάκι ή ένα γλωσσοπίεστρο ώστε να μπορεί να κρατηθεί. Θα χρειαστείτε και σε αυτή την περίπτωση κόλλα σιλικόνης. - Γαντόκουκλα – Δαχτυλοκουκλες
Η γαντόκουκλα αποτελείται από ένα γάντι στο οποίο έχουμε κολλήσει και σχεδιάσει διάφορες φιγούρες. Η γαντόκουκλα διαθέτει την δική της ιστορία, τα πρόσωπα που έχουμε κολλήσει πάνω στα δάχτυλα συμμετέχουν σε μια κοινή πλοκή. Οι δαχτυλόκουκλες από την άλλη πλευρά, είναι αυτόνομα τμήματα καθώς σχεδιάζονται μόνο στα ανεξάρτητα μέρη των δαχτύλων από ένα γάντι (συνήθως πλαστικό) και μπορούν έτσι να έχουν όποια μορφή τους δοθεί. Υλικά: γάντι (μάλλινο ή πλαστικό), χαρτόνι κάνσον, μαρκαδόροι, ψαλίδι, κόλλα ή κλωστή. - Αντικείμενα – Ανακυκλώσιμα Υλικά
Η ιδέα ανήκει στην Ευγενία Φακίνου καθώς η ίδια εισήγαγε στο γνωστό έργο της Τενεκεδούπολη το 1975 ήρωες από τενεκεδάκια. Μπορείτε λοιπόν, να επαναχρησιμοποιήσετε τις άδειες συσκευασίες σας μετατρεποντάς τες σε κούκλες. Μπορείτε να καλύψετε την επιφάνειά τους με χαρτί, λίγα μαλλάκια, μάτια και στόμα και έχετε τον πρωταγωνιστή σας. Υλικά: πλαστικά μπουκάλια/ συσκευασίες μεταλλικές, κουμπιά, χαρτόνι κάνσον, κόλλα, ψαλίδι. - Κούκλα χειρός
Στην προσπάθειά μας να φτιάξουμε την πιο πιστή απομίμηση της γνωστής κούκλας του κουκλοθεάτρου επέλεξα να χρησιμοποιήσω καλσόν, ώστε να δημιουργείται το εφέ δέρματος τοποθετώντας μέσα βαμβάκι. Ένα παλιό σκισμένο πουκάμισο αποτέλεσε το φόρεμα της κούκλας μου και συμπλήρωσα μαλλάκι, κορδέλες και κουμπιά. Επιλέξτε να δώσετε απλές μορφές στις κούκλες σας, ώστε να μπορείτε εύκολα να τις μεταποιήσετε προσαρμόζοντάς τες στο σενάριο και προσθέτοντας ορισμένα στοιχεία. Για παράδειγμα εάν προσθέσετε μια χάρτινη κορώνα μετατρέπετε την κούκλα σας σε βασιλιά/βασίλισσα. Υλικά: καλσόν / κάλτσες, κουμπιά, βελόνα – κλωστή, βαμβάκι, παλιά υφάσματα, μαλλάκι, κορδέλες.
Συνοπτικά ακολούθησα τα εξής βήματα:
Σκηνικό
Για να ολοκληρώσετε το έργο σας οφείλετε να κατασκευάσετε το δικό σας σκηνικό. Αναφέρομαι στο μπροστινό μέρος, το οποίο μας επιτρέπει να φαίνονται μόνο τα χέρια μας ώστε να παιχτεί το έργο με επιτυχία. Εκεί που τα κουρτινάκια κηρύσσουν την έναρξη, την λήξη και δίνουν ενδιαφέρον στην σκηνή και στην πλοκή.
Δύο καρέκλες αρκούν και περισσεύουν ώστε να κρεμάσετε ένα μικρό κουρτινόξυλο με μια κουρτίνα διαστάσεων που ταιριάζουν στο παράθυρο της κουζίνας σας. Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα σκουπόξυλο και να κρεμάσετε παλιά υφάσματα.
Η επιφάνεια του τραπεζιού σας μπορεί επίσης να φιλοξενήσει την θεατρική σας παράσταση, εφόσον μπορείτε να σταθείτε κρυμμένοι από την πίσω πλευρά και να παίξετε στην επιφάνειά του.
Εναλλακτικά, μπορείτε να κατασκευάσετε το σκηνικό σας. Ένας εύκολος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσετε ένα μεγάλο χαρτοκιβώτιο και να ανοίξετε ένα παράθυρο στην μέση. Μπορείτε εκεί να κολλήσετε κουρτινάκια από γκοφρέ χαρτί ή από παλιά υφάσματα. Για να καλύψετε την μπροστινή επιφάνεια επιλέξτε ανάμεσα στις εξής επιλογές: μπορείτε να την βάψατε με μπογιές (τέμπερες), να καλύψετε με χαρτί, να ζωγραφίσετε, να κολλήσετε αυτοκόλλητα, να καλύψετε με παλιές εφημερίδες ή περιοδικά. ~Τέλος, επενδύστε την παράστασή σας με μουσική για ένα ολοκληρωμένο υπερθέαμα!
Σενάριο
Πρώτο βήμα, λοιπόν, αποτελεί το σενάριο, ώστε αφού αποφασίσουμε για το περιεχόμενο του έργου μας, να επιλέξουμε τους ήρωες. Ας εμβαθύνουμε στην καταλληλότητα των ιστοριών που επιλέγουμε συχνά να δραματοποιούμε όταν μας δίνεται μια κούκλα χειρός. Αποφύγετε πάση θυσία τα ξενόφερτα παραδοσιακά παραμύθια τα οποία έχουν αποδειχθεί επιστημονικά σχεδόν απαγορευμένα, εξαιτίας του βάρβαρου περιεχομένου τους. Τι εννοώ; Αναλογιστείτε απλά τι εικόνες φτιάχνει στο μυαλό του το παιδί την ώρα που ο κυνηγός ξεκοιλιάζει τον λύκο (που είναι και σίγουρα κακός) για να βγει η γιαγιά της κοκκινοσκουφίτσας, επίσης σκεφτείτε μια κάκιστη μάγισσα (γριά και άσχημη) να κυνηγάει την Χιονάτη, να μαγειρεύει τον Χάνσελ και την Γκρέτελ και άλλες πολλές άθλιες σκηνές ωμής βίας με τις οποίες μεγαλώσαμε. Ας μην γεμίσουμε τα παιδιά μας σκοτεινές εικόνες εκείνες που πλάθει ακόμα χειρότερα η φαντασία τους, αλλά επιλέγουμε σύγχρονα παραμύθια με σπουδαία μηνύματα, που ανταποκρίνονται στην καθημερινότητα του παιδιού και αφήνουν μία αίσθηση ελπίδας και αισιοδοξίας. Επιλέξτε για αρχή να δραματοποιήσετε το περιεχόμενο των αγαπημένων σας ιστοριών.
Μπορείτε, να φτιάξετε μια ΠΑΡΑΜΥΘΟΣΑΛΑΤΑ επιλέγοντας γνωστά μεν παραμύθια παραποιώντας το περιεχόμενό τους καθώς το μπλέκετε με άλλες γνωστές ιστορίες. Για παράδειγμα: “Τα τρία γουρουνάκια γνώρισαν τα μικρά λυκάκια και έγιναν αχώριστοι φίλοι…”.
Αυτό φυσικά που σας προτείνω ανεπιφύλακτα είναι να δημιουργήσετε από το μηδέν το δικό σας σενάριο! Επιλέγουμε μια θεματολογία από την καθημερινότητά μας, ένα γεγονός που πραγματικά αφορά τα παιδιά! Και με αυτόν τον τρόπο φροντίζουμε να περνάμε μηνύματα και ηθικά διδάγματα μέσα από την πλοκή του ίδιου μας του έργου. Για παράδειγμα: “Ο σκυλάκος όσο κι αν προσπαθούσε δεν μπορούσε να συγκρατηθεί για να πάει τουαλέτα… έχασε τότε την πίστη στον εαυτό του και σταμάτησε να προσπαθεί.” “Οι δύο ήρωες του μικρού μας παλατιού, μάλωσαν μεταξύ τους… αλλά στο τέλος βρήκαν τρόπο να μοιραστούν την τελευταία καραμέλα του βάζου, την έλιωσαν και έφτιαξαν δύο μικροσκοπικά γλειφιτζούρια…” (για δύο αδέλφια που μαλώνουν).
Τέλος, σπουδαία πηγή έμπνευσης μπορούν να αποτελέσουν για εσάς οι Μύθοι του Αισώπου, με παλιά αλλά διαχρονικά μηνύματα, ηθικά διλήμματα με την δικαιοσύνη να διαπρέπει στο τέλος.
Αφού επιλέξουμε το σενάριο ας κατασκευάσουμε τους δικούς μας πρωταγωνιστές με πραγματικά απλά υλικά που βρίσκουμε στο σπίτι:
Όλη η οικογένεια συμμετέχει ενεργά στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση του έργου! Προσαρμόστε τις δραστηριότητες ώστε να είναι κατάλληλες για την ηλικία των παιδιών σας. Προτείνω να αφήσετε τα παιδιά σας να αυτοσχεδιάσουν και θα εκπλαγείτε με την φαντασία τους και την μυθοπλαστική τους ικανότητα! Είμαι σίγουρη ότι θα περάσετε υπέροχα και δημιουργικά την ώρα σας! Καλή επιτυχία!
Θεοδώρα Ανδριώτη
Εκπαιδευτικός προσχολικής και Α΄βαθμιας εκπαίδευσης Ειδίκευση στις Εκπαιδευτικές Καινοτομίες.